پالپ – چارلز بوکفسکی

رمان پالپ اثر چارلز بوکفسکی، واپسین زمزمه‌های یک نویسنده‌ی یاغی‌ست؛ فریادی خفه اما پرشور از مردی که در واپسین سال‌های زندگی خود، جهان را نه از منظر رمانتیک یا فلسفی، که از دیدگاهی هجوآلود، تلخ و بی‌رحمانه به نظاره نشسته است. این اثر، برخلاف بسیاری از نوشته‌های پیشین بوکفسکی، داستانی‌ست که در قالب رمان کارآگاهی روایت می‌شود، اما در عمق خود، چیزی بسیار فراتر از یک داستان ژانری‌ست؛ ترکیبی‌ست از خودویرانگری، طنز، فلسفه، و یک وداع شاعرانه با زندگی و نویسندگی.

در پالپ، بوکفسکی شخصیت "نیکی بلن" را می‌آفریند؛ کارآگاهی خصوصی، شکست‌خورده، دائم‌الخمر، تنبل، و به‌شدت بدشانس. او مأموریت‌هایی را می‌پذیرد که نه تنها بی‌معنا، بلکه به‌شکلی مضحک، غیرواقعی و پوچ‌اند: یافتن نویسنده‌ای که مدت‌هاست مرده، کشف حقیقت درباره زنی با نام "مرگ قرمز"، یا پی‌گیری مردی عجیب با نام "لویی فردینان سلین" که نباید زنده باشد. در نگاه نخست، این روایت شاید تقلیدی باشد از رمان‌های پلیسی کلاسیک، اما در واقع، پالپ به‌گونه‌ای آشکار، تمسخر همان کلیشه‌ها و چارچوب‌هاست؛ رمانی‌ست که خود را جدی نمی‌گیرد و در همین خودویران‌گری، معنا می‌یابد.

بوکفسکی در پالپ نه تنها با سنت‌های رمان کارآگاهی بازی می‌کند، بلکه جهان پیرامون خود را با نگاهی تلخ و خنده‌دار به چالش می‌کشد. نیکی بلن، همان‌گونه که در خیابان‌های بارانی و پر از زباله‌ی لس‌آنجلس پرسه می‌زند، با انسان‌هایی مواجه می‌شود که یا دیوانه‌اند، یا مرده‌اند، یا آن‌قدر دروغ گفته‌اند که دیگر نمی‌دانند کجای زندگی ایستاده‌اند. زبان داستان، همانند همیشه در آثار بوکفسکی، بی‌پروا، ساده، گاه خشن و آکنده از طنز است. اما این بار، پشت این زبان صریح و زمخت، غمی عمیق‌تر و تفکری فلسفی‌تر جریان دارد؛ گویی پیرمردی در آستانه‌ی مرگ، با خنده‌ای تلخ، زندگی را مرور می‌کند.

آن‌چه پالپ را خاص و ماندگار می‌کند، نه روایت داستانی‌اش، بلکه لحن و درون‌مایه‌ی آن است. رمان پر است از شوخی‌های تاریک، ارجاع‌های ادبی و کنایه‌هایی به دنیای نشر، نویسندگی، شهرت و حتی خودِ بوکفسکی. نیکی بلن، در بسیاری از لحظات، آینه‌ای‌ست از خود نویسنده: مردی که عمری در حاشیه‌ی جامعه نوشت، از صراحتش هراس داشتند، و در سال‌های پایانی، از تماشای دنیای اطراف خسته و بی‌اعتقاد شده است. درواقع، پالپ را می‌توان نوعی خودزندگینامه‌ی فانتزی نیز دانست؛ جایی‌که بوکفسکی، در لفافه‌ی طنز و تخیل، از خودش، دردهایش، اعترافاتش و بی‌اعتقادی‌اش سخن می‌گوید.

مرگ، عنصری است که همچون سایه‌ای سنگین در سراسر رمان حاضر است. "مرگ قرمز"، زنی مرموز که نیکی مأمور یافتن اوست، درواقع نمادی‌ست از مرگی که به آرامی در زندگی بوکفسکی رخنه کرده است. در هر فصل، بوکفسکی مرگ را با زبانی ساده اما استعاری توصیف می‌کند؛ گویی از آن نمی‌ترسد، بلکه آن را چون دوستی قدیمی پذیرفته، یا حتی گاه با آن شوخی می‌کند. این رویکرد، رنگی فلسفی به اثر می‌بخشد، بی‌آن‌که آن را از ریتم طنزآلودش دور سازد.

اما در میان این همه طنز و تخریب، جایی برای نوعی ستایش نیز هست. پالپ را می‌توان ستایش‌نامه‌ای برای خود ادبیات دانست؛ برای نوشتن، حتی اگر هیچ‌کس نخواهد بخواند. حتی اگر خواننده‌ای نباشد، اگر ناشری نباشد، اگر پول و شهرتی در کار نباشد، بوکفسکی همچنان می‌نویسد؛ زیرا نوشتن برای او، نوعی مقاومت است. در جهانی که دروغ در آن شایع است، نوشتنِ بی‌پرده، نوعی حقیقت‌گویی‌ست. حتی اگر این حقیقت تلخ، بی‌رحم و زشت باشد.

پالپ، اگرچه اثری‌ست از جنس "پالپ فیکشن" — ادبیات عامه‌پسند و ارزان‌قیمت — اما در دل خود، همه‌ی ارزش‌های ادبیات جدی را دارد. بازی با ژانر، تخریب فرم‌های آشنا، گفت‌وگو با سنت‌های ادبی، و خلق جهانی که هم آشنا و هم بیگانه است، از آن اثری ساخته که فراتر از ظاهر ساده و سرخوشانه‌اش، تأمل‌برانگیز، تلخ و حتی اندوهناک است. کتابی‌ست که بیشتر از آن‌که خوانده شود، باید حس شود؛ با تمام خستگی‌ها، تمسخرها، و در نهایت، پذیرش نهایی آنچه زندگی نام دارد.

چارلز بوکفسکی در پالپ، نه قهرمان می‌سازد، نه امید می‌فروشد، و نه در جست‌وجوی معناست. او تنها با قلمی بی‌پروا، جهانی را توصیف می‌کند که دیگر به هیچ‌چیز باور ندارد، و در این بی‌باوری، حقیقتی بی‌رحم نهفته است. این رمان، وداعی‌ست با جهان، اما وداعی که با خنده‌ای تلخ و سیگاری روشن بر لب انجام می‌شود. و شاید همین وداع بی‌ادعا، یکی از صادقانه‌ترین بدرودهایی باشد که ادبیات معاصر به خود دیده است.

فراز، آیینه‌دار فرهنگ و هنر!