ناسیونالیسم چیست؟

ناسیونالیسم یا ملی‌گرایی یک ایدئولوژی، تفکر یا جنبش سیاسی و اجتماعی است که بر اساس آن، وفاداری و تعهد افراد به یک ملت یا ملیت خاص در اولویت قرار می‌گیرد. این مفهوم معمولاً حول محور هویت ملی، فرهنگ مشترک، تاریخ، زبان، مذهب، قومیت یا سرزمین مشترک شکل می‌گیرد. ناسیونالیسم به عنوان یک نیروی قدرتمند در تاریخ معاصر جهان عمل کرده و نقش مهمی در شکل‌گیری دولت‌های مدرن، انقلاب‌ها، جنبش‌های استقلال‌طلبانه و حتی جنگ‌ها ایفا کرده است.

ریشه‌های ناسیونالیسم به قرن‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که ایده‌های روشنگری و انقلاب‌هایی مانند انقلاب فرانسه و انقلاب آمریکا، مفهوم ملیت و حاکمیت ملی را تقویت کردند. ناسیونالیسم در این دوره به عنوان یک نیروی آزادی‌بخش و پیشرو در مقابل امپراتوری‌ها و سلطه‌های خارجی ظاهر شد. با این حال، در قرن بیستم، ناسیونالیسم گاهی اوقات به شکل افراطی و تهاجمی درآمد و به عنوان یکی از عوامل اصلی جنگ‌های جهانی و درگیری‌های قومی و ملی‌گرایانه شناخته شد.

ناسیونالیسم می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد. در برخی موارد، ناسیونالیسم به عنوان یک نیروی مثبت و سازنده عمل می‌کند که به ایجاد همبستگی اجتماعی، تقویت هویت ملی و پیشرفت اقتصادی و سیاسی کمک می‌کند. برای مثال، جنبش‌های استقلال‌طلبانه در کشورهای مستعمره اغلب بر پایه ناسیونالیسم شکل گرفتند و به ایجاد دولت‌های مستقل منجر شدند. از سوی دیگر، ناسیونالیسم می‌تواند به شکل منفی و مخرب نیز ظاهر شود، به ویژه زمانی که به برتری‌جویی ملی، تبعیض علیه اقلیت‌ها، نژادپرستی یا گسترش‌طلبی سرزمینی منجر شود. نمونه‌های تاریخی مانند نازیسم در آلمان یا فاشیسم در ایتالیا نشان‌دهنده جنبه‌های تاریک و خطرناک ناسیونالیسم افراطی هستند.

ناسیونالیسم همچنین می‌تواند بر اساس معیارهای مختلفی تعریف شود. در برخی موارد، ناسیونالیسم بر پایه قومیت یا نژاد شکل می‌گیرد، به این معنا که افراد به دلیل تعلق به یک گروه قومی یا نژادی خاص، خود را بخشی از یک ملت می‌دانند. در موارد دیگر، ناسیونالیسم ممکن است بر پایه فرهنگ، زبان یا مذهب مشترک تعریف شود. برای مثال، در برخی کشورها، ناسیونالیسم حول محور زبان ملی یا مذهب رسمی شکل می‌گیرد. همچنین، ناسیونالیسم می‌تواند بر پایه ایده‌های سیاسی یا ایدئولوژیک باشد، مانند ناسیونالیسم مدنی که بر اساس وفاداری به یک نظام سیاسی یا قانون اساسی مشترک تعریف می‌شود.

یکی از جنبه‌های مهم ناسیونالیسم، تأکید بر خودمختاری و استقلال ملی است. ناسیونالیسم معمولاً با ایده‌هایی مانند حاکمیت ملی، حق تعیین سرنوشت و استقلال سیاسی همراه است. این ایده‌ها اغلب در مقابل سلطه خارجی یا امپریالیسم قرار می‌گیرند و به عنوان ابزاری برای مقاومت در برابر اشغال یا کنترل خارجی استفاده می‌شوند. برای مثال، جنبش‌های ناسیونالیستی در آفریقا و آسیا در قرن بیستم اغلب با هدف پایان دادن به استعمار و ایجاد دولت‌های مستقل شکل گرفتند.

با این حال، ناسیونالیسم همیشه با استقلال‌طلبی و آزادی‌خواهی همراه نیست. در برخی موارد، ناسیونالیسم می‌تواند به عنوان ابزاری برای توجیه سلطه داخلی یا سرکوب گروه‌های اقلیت استفاده شود. برای مثال، برخی رژیم‌های ناسیونالیستی از ایده‌های ملی‌گرایانه برای سرکوب مخالفان سیاسی، محدود کردن آزادی‌های مدنی یا تبعیض علیه اقلیت‌های قومی یا مذهبی استفاده کرده‌اند. این شکل از ناسیونالیسم اغلب با اقتدارگرایی و تمرکز قدرت همراه است.

ناسیونالیسم همچنین می‌تواند در تقابل با جهانی‌گرایی یا بین‌الملل‌گرایی قرار گیرد. در حالی که جهانی‌گرایی بر همکاری بین‌المللی، ادغام اقتصادی و کاهش مرزهای ملی تأکید می‌کند، ناسیونالیسم اغلب بر حفظ هویت ملی، حاکمیت ملی و منافع ملی تأکید دارد. این تقابل می‌تواند به تنش‌های سیاسی و اقتصادی بین کشورها منجر شود، به ویژه در زمینه‌هایی مانند تجارت بین‌المللی، مهاجرت و همکاری‌های چندجانبه.

در عصر حاضر، ناسیونالیسم همچنان به عنوان یک نیروی قدرتمند در سیاست جهانی حضور دارد. در برخی کشورها، جنبش‌های ناسیونالیستی به عنوان واکنشی به جهانی‌سازی، مهاجرت و تغییرات فرهنگی ظهور کرده‌اند. این جنبش‌ها اغلب بر بازگشت به ارزش‌های ملی، تقویت مرزها و محدود کردن تأثیرات خارجی تأکید می‌کنند. از سوی دیگر، در برخی مناطق جهان، ناسیونالیسم به عنوان ابزاری برای تقویت همبستگی اجتماعی و مقابله با تهدیدات خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در نهایت، ناسیونالیسم یک پدیده پیچیده و چندوجهی است که می‌تواند هم آثار مثبت و هم آثار منفی داشته باشد. درک این مفهوم نیاز به بررسی تاریخی، فرهنگی و سیاسی دقیق دارد، زیرا ناسیونالیسم در هر بافتاری می‌تواند معانی و تأثیرات متفاوتی داشته باشد.

ناشران فراز

فراز، آیینه‌دار فرهنگ و هنر

برای ارسال مقالات و آثار علمی خود با هدف انتشار در نشریات فراز، خواهشمندیم با آدرس‌های زیر تماس بگیرید.

با ما به تماس شوید:

www.faraaaz.com

www.faraaz.no

support@faraaz.no

امیدواریم که از خواندن این مطلب  لذت و بهره کافی را برده باشید. خوشحال می‌شویم نظرات و پشنهادات خود را در مورد مطلب فوق در بخش دیدگاه‌ها با ما به‌اشتراک بگذارید.