فلم «مادام بوواری» (Madame Bovary) ۱۹۹۱

فیلم «مادام بوواری» (Madame Bovary) محصول سال ۱۹۹۱ به کارگردانی کلود شابرول، اقتباسی سینمایی و تأمل‌برانگیز از شاهکار ادبی قرن نوزدهم، رمان «مادام بوواری» نوشته‌ی گوستاو فلوبر است. این فیلم که به زبان فرانسوی ساخته شده، نمایشی صیقل‌خورده و هنری از تراژدی روانی و اجتماعی شخصیتی به‌نام اما بوواری را ارائه می‌دهد، زنی که آرزوهای رمانتیک و خیالات بزرگش در مواجهه با واقعیت‌های سرد و محدود جامعه‌ی بورژوایی فرانسه، به ورطه‌ی نابودی کشیده می‌شود. فیلم شابرول با رویکردی وفادار به متن اصلی فلوبر، نه‌تنها تلاش کرده است تا روح اثر ادبی را بازآفرینی کند، بلکه از منظر زیبایی‌شناسی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی نیز به دقت ساختار یافته است.

داستان فیلم بر محور زنده‌گی اما بوواری (با بازی ایزابل هوپر)، زن جوان و رؤیاپرداز فرانسوی می‌چرخد که پس از ازدواج با شارل بوواری، پزشکی روستایی، به‌سرعت با واقعیت‌های یکنواخت، تهی و بی‌رمق زنده‌گی زناشویی روبرو می‌شود. شارل، مردی ساده، مهربان، اما بی‌درک و بی‌رمق است که نه می‌تواند نیازهای عاطفی و ذهنی همسرش را پاسخ دهد و نه درکی از شور درونی او دارد. اما، که تحت تأثیر رمان‌های عاشقانه‌ی آن دوران و تربیت مذهبی‌اش، دلبسته‌ی ایده‌آل‌های غیرواقعی عشق، ثروت، لذت و شکوه است، به‌تدریج در جستجوی معنایی فراتر برای زنده‌گی‌اش، به روابط عاشقانه‌ی بیرون از ازدواج پناه می‌برد.

فیلم، با رویکردی هنرمندانه، انحطاط تدریجی اما را به‌تصویر می‌کشد. روابط عاطفی او با رودولف، اشراف‌زاده‌ی بی‌احساس، و سپس با لئون، مردی جوان‌تر و عاشق‌پیشه، نه‌تنها او را از وضعیت قبلی نمی‌رهاند، بلکه بیشتر او را در ورطه‌ی بحران مالی، رسوایی اجتماعی و آشفتگی روانی فرو می‌برد. در دل این روایت، فیلم شابرول از توسل به درام‌های ملودراماتیک سطحی پرهیز می‌کند و با سبک بصری دقیق، بافت تاریخی مستندگونه، و بازی‌های روان‌کاوانه، تراژدی زنی را بازمی‌آفریند که قربانی هم توهمات خودش است و هم محدودیت‌های اجتماعی زمانه‌اش.

رمان مادام بوواری، که در سال ۱۸۵۷ منتشر شد، در زمان خود به دلیل پرداختن به موضوعاتی چون خیانت زناشویی، انتقاد از اخلاقیات بورژوایی و توصیف صریح احساسات و تمایلات زنانه، جنجال‌آفرین شد. گوستاو فلوبر به اتهام بی‌اخلاقی به دادگاه کشیده شد، اما پس از دفاعیه‌ای درخشان، تبرئه گشت. فلوبر در این رمان، شیوه‌ای نو در روایت‌گری را پایه گذاشت: سبک غیرشخصی و بی‌طرف، نگاهی دقیق و نیش‌دار به جامعه، و شخصیت‌پردازی روان‌شناختی ژرف که باعث شد اما بوواری، به‌عنوان یکی از نخستین شخصیت‌های پیچیده و مدرن ادبیات غرب شناخته شود. او زنی است اسیر در دام انتظارات فرهنگی از زنان، ولی در عین حال، خود نیز قربانی خیالات و توهماتش است. فلوبر در نامه‌ای درباره‌ی این اثر گفته بود: «مادام بوواری خود منم»، جمله‌ای که نشان از پیوند عمیق نویسنده با بحران‌های شخصیت داستان دارد.

فیلم شابرول، در همین راستا، کوشیده است تا نه‌فقط بازآفرینی داستان را، بلکه بازتاب فضای فرهنگی، معماری، زبان و اخلاقیات نیمه‌ی نخست قرن نوزدهم فرانسه را نیز در پرده‌ی سینما منتقل کند. نورپردازی‌های ملایم، رنگ‌های خنثی، طراحی لباس‌های دقیق، و استفاده از لوکیشن‌های تاریخی، همگی به بازسازی محیط واقع‌گرایانه‌ای کمک کرده‌اند که ذهن مخاطب را به عمق دوران فلوبر می‌برد. بازی درخشان ایزابل هوپر در نقش اما، از دیگر نقاط قوت فیلم است. هوپر، با حرکاتی کنترل‌شده، نگاه‌هایی آمیخته از اشتیاق، ترس، تمنا و شکست، موفق می‌شود تصویری پیچیده و زنده از زنی خلق کند که در تمنای آزادی و معنا، هستی‌اش را تدریجاً به نابودی می‌کشاند.

در فیلم، جایگاه زنان در جامعه، مسأله‌ی میل، نقد دین و اخلاقیات رسمی، تضاد طبقات، بحران هویت، و ناتوانی در تحقق خود واقعی، همگی موضوعاتی‌اند که با لحنی آرام، اما خفه‌کننده و پرسش‌برانگیز، مورد بررسی قرار می‌گیرند. شابرول که پیش‌تر نیز در آثارش به واکاوی روان انسان، تناقض‌های اخلاقی و بحران‌های هویتی پرداخته بود، در «مادام بوواری» بیش از همیشه به یک نگاه انتقادی از ساختار اجتماعی و روانی دوران گذشته، اما در عین حال جهان‌شمول می‌رسد.

فیلم «مادام بوواری» (۱۹۹۱) اگرچه مورد توجه سینمای جریان اصلی قرار نگرفت، اما در محافل هنری و ادبی، به‌عنوان اقتباسی عمیق، وفادار و تأثیرگذار از یکی از مهم‌ترین رمان‌های تاریخ شناخته می‌شود. این فیلم، نه‌تنها تصویری از زنده‌گی اما بوواری، بلکه آیینه‌ای برای اندیشه‌های انسان مدرن است؛ انسانی که میان میل برای تجربه و فشارهای بیرونی، میان آزادی و مسئولیت، میان شور و سرنوشت، گرفتار مانده است.

اطلاعات پایانی:

سال انتشار: ۱۹۹۱

جمله‌ی معروف: «آدم برای فرار از واقعیت، هر خیالی را باور می‌کند، حتی اگر بداند آن خیال دروغ است.»

مدت زمان فیلم: ۱۴۳ دقیقه

ژانر: درام تاریخی – اقتباسی – روان‌شناختی

با احترام

بنگاه انتشاراتی فراز

ایمیل: support@faraaz.no

 (mailto:support@faraaz.no)