آنوبیس

آنوبیس (Anubis) یکی از مهم‌ترین و اسرارآمیزترین خدایان مصر باستان است که پیوندی عمیق با مرگ، مومیایی کردن و دنیای پس از مرگ دارد. در نقاشی‌ها و کتیبه‌های مصری، او معمولاً به شکل انسانی با سر یک شغال سیاه یا به‌صورت یک شغال کامل به تصویر کشیده شده است. رنگ سیاه در ظاهر او نمادی از تجزیه و باززایی، خاک حاصلخیز نیل و مفهوم حیات ابدی در مصر باستان بود. آنوبیس در باورهای مصریان نقشی اساسی در آماده‌سازی مردگان برای سفر به دنیای دیگر داشت و یکی از مهم‌ترین ایزدانی بود که در مراسم‌های تدفینی و آیین‌های مومیایی کردن نقش ایفا می‌کرد.

بر اساس اساطیر مصر باستان، آنوبیس ابتدا به‌عنوان خدای اصلی مرگ و تدفین پرستش می‌شد، اما با گذر زمان و افزایش محبوبیت اسیریس، نقش او کمی تغییر کرد و بیشتر به‌عنوان راهنمای ارواح و نگهبان مقبره‌ها شناخته شد. با این حال، هنوز هم قدرت و نفوذ فراوانی در امور مرتبط با مردگان داشت. او اغلب به‌عنوان نگهبان گورها و معابد عمل می‌کرد و مصریان باور داشتند که او محافظ قبرها و مومیایی‌هاست. به همین دلیل، بسیاری از مقبره‌ها دارای تصاویر یا مجسمه‌هایی از آنوبیس بودند که برای حفاظت از مردگان در برابر دزدان قبر و ارواح خبیث قرار داده می‌شدند.

یکی از نقش‌های مهم آنوبیس در اساطیر مصر، هدایت ارواح به تالار داوری بود، جایی که مراسم سنجش قلب (معروف به «وزن کردن قلب») در حضور اسیریس برگزار می‌شد. در این آیین، قلب متوفی بر روی یک ترازو در برابر پر حقیقت و عدالت (متعلق به ایزدبانو مات) قرار می‌گرفت. اگر قلب سبک‌تر از پر بود، روح می‌توانست وارد دنیای پس از مرگ شود. اما اگر قلب سنگین‌تر بود، روح فرد توسط هیولای آموت بلعیده می‌شد و برای همیشه از بین می‌رفت. در این مراسم، آنوبیس به‌عنوان راهنما و داور اولیه عمل می‌کرد و اطمینان حاصل می‌کرد که قضاوتی عادلانه انجام شود.

نام آنوبیس در زبان مصری «اینوپو» (Inpw) بوده که معنای دقیق آن مشخص نیست، اما برخی آن را به «پادشاه دشت‌های مقدس» یا «آن که در جای مقدس است» ترجمه کرده‌اند. او یکی از قدیمی‌ترین خدایان مصر به شمار می‌رود و از دوره‌های اولیه مصر (پیش از سلسله‌ها) در اساطیر حضور داشته است. در دوران پادشاهی میانه، او بیشتر به‌عنوان فرزند اوسیریس و نِفتیس شناخته شد. طبق یکی از داستان‌های مشهور، نِفتیس، همسر سِت، از اوسیریس باردار شد و آنوبیس را مخفیانه به دنیا آورد. مادرش از ترس خشم همسرش، نوزاد را در بیابان رها کرد، اما ایزدبانو ایزیس او را پیدا کرده و بزرگ کرد.

آنوبیس همچنین یکی از خدایان مرتبط با مومیایی کردن بود. مصریان بر این باور بودند که او نخستین کسی بود که آیین مومیایی کردن را انجام داد. بر اساس اسطوره‌ها، زمانی که اسیریس توسط برادرش سِت کشته و تکه‌تکه شد، آنوبیس مسئول جمع‌آوری بدن او و انجام نخستین مومیایی‌گری برای بازگرداندن او به زندگی شد. به همین دلیل، کشیشانی که مسئول مومیایی کردن اجساد بودند، لباس‌هایی به رنگ سیاه می‌پوشیدند و گاهی ماسک شغالی‌شکل به صورت می‌زدند تا شبیه آنوبیس به نظر برسند.

در مصر باستان، عبادتگاه‌ها و معابد مختلفی به آنوبیس اختصاص داده شده بود، اما او بیشتر در مناطق مرتبط با تدفین مورد احترام بود. یکی از معروف‌ترین مکان‌های مقدس او «سیناپولیس» (Cynopolis) یا «شهر شغال‌ها» بود که به‌عنوان مرکز پرستش او شناخته می‌شد. در این منطقه، شغال‌ها حیوانات مقدسی بودند که با احترام خاصی نگهداری می‌شدند و مردم به آنها به چشم واسطه‌هایی بین دنیای زندگان و مردگان می‌نگریستند.

ارتباط آنوبیس با شغال تصادفی نبود، بلکه بر اساس مشاهدات دقیق مصریان از طبیعت شکل گرفته بود. شغال‌ها اغلب در اطراف قبرها پرسه می‌زدند و در بیابان‌های مصر به دنبال غذا می‌گشتند. به همین دلیل، مصریان باستان آن را با مرگ و تدفین مرتبط دانستند و این حیوان به نماد آنوبیس تبدیل شد.

با ورود یونانیان به مصر و ظهور آئین‌های جدید، نقش آنوبیس دستخوش تغییراتی شد. در دوران یونانی-رومی، آنوبیس با خدای هرمس (Hermes) تلفیق شد و شخصیتی جدید به نام «هرمانوبیس» (Hermanubis) شکل گرفت. این چهره‌ی ترکیبی، راهنمای ارواح در جهان زیرین بود و نقش او در هدایت ارواح به دنیای پس از مرگ همچنان حفظ شد.

در دنیای مدرن، آنوبیس همچنان یکی از شناخته‌شده‌ترین خدایان مصر باستان است و حضور پررنگی در فرهنگ عامه دارد. او در فیلم‌ها، بازی‌های ویدیویی، ادبیات و هنرهای معاصر به تصویر کشیده شده و به‌عنوان نمادی از رازآلودگی، مرگ و محافظت شناخته می‌شود. مجسمه‌ها و نمادهای آنوبیس هنوز هم در بسیاری از موزه‌های جهان دیده می‌شوند و بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ مصر، شیفته‌ی اسطوره‌ها و داستان‌های مرتبط با این خدای مرموز هستند.

در نهایت، آنوبیس تنها یک خدای مرگ نبود، بلکه او راهنما، نگهبان و داور روح‌ها بود. مصریان او را با ترس و احترام می‌پرستیدند، زیرا معتقد بودند که او تنها کسی است که می‌تواند امنیت روح‌هایشان را در سفر ابدی تضمین کند. او نه‌تنها خدای مرگ، بلکه خدای عدالت، حمایت و گذر از این دنیا به دنیای دیگر بود؛ خدایی که هرگز فراموش نشد و همچنان در قلب افسانه‌ها زنده باقی مانده است.

بنگاه انتشاراتی فراز

فراز، آیینه‌دار فرهنگ و هنر

برای ارسال مقالات و آثار علمی خود با هدف انتشار در نشریات فراز، خواهشمندیم با آدرس‌های زیر تماس بگیرید.

با ما به تماس شوید:

www.faraaaz.com

www.faraaz.no

support@faraaz.no

امیدواریم که از خواندن این مطلب  لذت و بهره کافی را برده باشید. خوشحال می‌شویم نظرات و پشنهادات خود را در مورد مطلب فوق در بخش دیدگاه‌ها با ما به‌اشتراک بگذارید.